علت و کاربرد استفاده از ماده حاجب در بعضی از معاینات اشعه ایکس

استفاده از ماده حاجب در معاینات اشعه ایکس یکی از روش‌های کلیدی در تصویربرداری پزشکی است که به تشخیص و ارزیابی دقیق‌تر شرایط بیمار کمک می‌کند. مواد حاجب، که معمولاً حاوی ترکیبات یددار یا باریم هستند، به افزایش کنتراست تصاویر اشعه ایکس کمک می‌کنند و به پزشکان این امکان را می‌دهند تا ساختارها و ارگان‌های داخلی بدن را با وضوح بیشتری مشاهده کنند. این روش به ویژه در ارزیابی سیستم گوارشی، عروق خونی و سایر بافت‌ها حیاتی است. در این مقاله به بررسی علل استفاده از مواد حاجب، نحوه عملکرد آنها، و کاربردهای کلیدی این مواد در معاینات اشعه ایکس پرداخته خواهد شد.

ویژگیهای ماده حاجب

• اين مواد بايد سبب ايجاد كنتراست زياد ميان عضو مورد مطالعه از يك طرف و بافتهاي مجاور از طرف ديگر شود.
• عدم ايجاد تحريك و بي ضرر بودن
• آسان، سريع و به طور كامل توسط راههاي طبيعي و فيزيولوژيك بدن جذب و دفع شود.
• ماده حاجب بايد يكنواخت باشد تا تصوير يكنواختي ايجاد كند.
• تركيب پايداري داشته باشد به طوري كه اجزاي ان در ارگانهاي مختلف بدن از هم جدا نشود و سم آن آزاد نگردد يا قبل از استفاده تغيير نكند؛ زيرا همانطور كه ميدانيم موادي مانند يد و باريم هرگز به تنهايي استفاده نميشوند، بلكه از آنها در تركيباتي مناسب استفاده مي شود.

نحوه ورود ماده حاجب به داخل بدن

مواد حاجب به‌طور دائمی رنگ اندام‌ های داخلی را تغییر نمی‎دهند، بلکه به‌طور موقتی نحوه تعامل اشعه ایکس یا سایر ابزارهای تصویربرداری را در برخورد با بدن تغییر می‌دهند.

مواد حاجب از سه راه عمده وارد بدن می‎شوند:

1. بلعیدن (به‌صورت مواد خوراکی از طریق دهان)
2. تزریق وریدی (تزریق به داخل شریان‌های بدن)
3. آنما یا تنقیه (از طریق مقعد)

در برخی موارد تزریق مواد حاجب به‌صورت موضعی به داخل مفصل و نخاع انجام می‎گیرد که کمتر شایع است. به‌طورکلی منع منصرفی برای این مواد وجود ندارد و پس از تصویربرداری، این مواد یا جذب بدن می‏شوند یا از طریق ادرار و مدفوع، از بدن خارج می‌شوند.

ملاحظات استفاده از مواد حاجب

• ماده حاجب تزریقی محلول آبکی، استریل، شفاف، بی رنگ تا حدی زرد و بی بو است. بنابراین باید با دید مستقیم، به منظور بررسی رسوبات و تغییر رنگ آن قبل از تجویز کنترل گردد، اگر رسوبات و تغییر رنگ قابل توجهی وجود داشت، نباید استفاده شود.
• ترکیب حجم و غلظت برای استفاده، باید به دقت و بطور فردی بر اساس فاکتورهایی نظیر: سن، وزن بیمار، اندازه رگ و سرعت جریان خون در رگ و عملکرد کلیه مورد محاسبه قرار گیرد.
• مواد حاجب به دلیل تداخل داروئی و ناسازگاری شیمیایی نباید با سایر داروهای تزریقی مخلوط شده یا در راههای تجویزی داخل وریدی حاوی داروها، محلول ها یا ترکیبات مغذی خاص تجویزگردند. رقیق کردن ماده حاجب تزریقی با سرم نرمال سالین استریل توصیه نشده است.
• کشیدن ماده حاجب از ظروفشان باید تماماً تحت شرایط استریل تنها با استفاده از سرنگ ها و وسایل استریل انجام شود. تکنیک استریل باید درتمام تزریقات عروقی که شامل مواد کنتراست باشد، رعایت شود.
• اگراز لوازم چند بار مصرف استفاده می شود، مراقبتهای دقیق به منظور رفع پیشگیری ازآلودگی، لازم است.
• مواد حاجب پس از بازشدن، باید بلافاصله مورد استفاده قرار گیرند.
• مواد کنتراست یددار تجویز شده به صورت داخل عروقی بایستی در زمان تزریق دمایی مساوی دمای بدن ویا نزدیک به آن داشته باشند.

مراقبت های بعد از مصرف ماده حاجب

• نوشیدن مایعات فراوان تا هرچه سریعتر ماده حاجب تزریق شده از طریق ادرار کردن از بدن دفع شود.
• بیمار می تواند رژیم غذایی و دارویی خود را بدون تغییر ادامه دهد.

عوارض ماده حاجب

1. احتمال آسیب به کلیه در صورت عدم رعایت موارد زیر:

در صورت داشتن دیابت/ بیماری های کلیوی یا مصرف داروهای کاهنده قند خون (متفورمین)، موضوع را فوراً به کارشناس یا پزشک رادیولوژیست اطلاع داده تا در مورد قطع داروهای شما تصمیم گیری انجام شود. قابل ذکر است که مصرف هم زمان داروی متفورمین با تزریق ماده حاجب تداخل اثر داشته و می تواند برای کلیه ها آسیب رسان باشد. در مواردی که بیماران داروی متفورمین مصرف می کنند باید این دارو را 48 ساعت قبل و بعد از انجام تزریق ماده حاجب مصرف ننمایند. انجام آزمایش کراتینین (تا حداکثر یک هفته قبل) برای بیمارانی که بالای 70 سال هستند یا بیمارانی که سابقه بیماری کلیوی دارند یا تحت شیمی درمانی می باشند الزامی است. در صورتی که بیمار کراتینین غیر طبیعی داشته باشد حتماً باید با کارشناس مربوط مشورت نماید.

2. بروز حساسیت به ماده حاجب:

در بیمارانی که زمینه ای از حساسیت به دارو یا غذای خاص دارند الزامی است که قبل از تجویز ماده حاجب داروی ضد حساسیت تجویز شود. با این اقدام می توان احتمال بروز حساسیت به ماده حاجب را به میزان قابل توجهی کاهش داد. در صورتی که قبلاً تزریق ماده حاجب داشته اید و به آن حساسیت داشته اید فوراً به کارشناسان مربوط اطلاع دهید. واکنش های حساسیتی ممکن است به شکل خفیف (سرگیجه، افت فشارخون، خارش و کهیر خفیف و سردرد) باشد یا می تواند به صورت تأخیری ایجاد شود که در این موارد ممکن است بیمار بعد از گذشت 24 ساعت از تجویز ماده حاجب واکنش هایی از قبیل کهیر یا قرمزی بدن شود.

---

آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق
تلفن : 88553155 - 021

آدرس مطب 2 : تهران ، ونک ، خیابان ملاصدرا ، خیابان پردیس ، پلاک ۱۵ ، واحد ۱۲ ، طبقه چهارم ، رادیولوژی و سونوگرافی پردیس ونک
تلفن : 88782900 - 021 | 88203875 - 021

• بررسی کوتاهی اندام تحتانی با رادیوگرافی اسكنوگرام
  تاریخ انتشار : 1399-12-18تاریخ بروز رسانی : 1403-06-06


• آشنایی با بهترین و دقیق ترین مراکز رادیولوژی در تهران
  تاریخ انتشار : 1396-08-19تاریخ بروز رسانی : 1404-08-24


• رادیولوژی و سونوگرافی یوسف آباد تهران؛ مرکز تصویربرداری شقایق
  تاریخ انتشار : 1396-08-24تاریخ بروز رسانی : 1404-03-05


• آیا عکسبرداری به روش او پی جی OPG خطری هم دارد ؟
  تاریخ انتشار : 1399-12-13تاریخ بروز رسانی : 1404-03-03


• رادیوگرافی alignment view در چه شرایطی انجام میشود؟
  تاریخ انتشار : 1400-03-12تاریخ بروز رسانی : 1404-03-05


• بررسی دقت اشعه ایکس در تشخیص ضایعات تروماتیک زانو
  تاریخ انتشار : 1401-10-27تاریخ بروز رسانی : 1402-05-13


• علت کوتاهی اندام تحتانی و پاها و روش تشخیص آن
  تاریخ انتشار : 1400-04-03تاریخ بروز رسانی : 1402-07-30


• مزایای رادیوگرافی معمولی و دیجیتال
  تاریخ انتشار : 1400-04-05تاریخ بروز رسانی : 1404-03-05


• چگونگی انجام پرتونگاری پانورامیک
  تاریخ انتشار : 1400-04-07تاریخ بروز رسانی : 1404-03-05


• آیا رادیوگرافی و رادیولوژی با هم تفاوت دارند؟
  تاریخ انتشار : 1400-04-18تاریخ بروز رسانی : 1404-03-05


• تفاوت عکس رنگی و سی تی اسکن
  تاریخ انتشار : 1400-10-13تاریخ بروز رسانی : 1404-10-08


• کاربرد رادیوگرافی قفسه سینه (chest x-ray)
  تاریخ انتشار : 1401-01-19تاریخ بروز رسانی : 1402-05-10


• کاربرد رادیوگرافی جمجمه
  تاریخ انتشار : 1401-01-31تاریخ بروز رسانی : 1403-09-29


• کاربرد تصویربرداری با اشعه ایکس یا رادیوگرافی
  تاریخ انتشار : 1401-08-21تاریخ بروز رسانی : 1402-05-12


• همه چیز درباره رادیوگرافی سفالومتری
  تاریخ انتشار : 1401-10-19تاریخ بروز رسانی : 1402-05-13


• خطرات و عوارض رادیولوژی و رادیوگرافی چیست؟
  تاریخ انتشار : 1401-11-09تاریخ بروز رسانی : 1404-03-01

م ش [ 1402-08-21 ]
سلام. بعد از تزریق ماده حاجب. دچار افت شدید فشار خون شدم. و بیهوش شدم. آیا میتوانم سری بعد برای ام آر آی تزریق داشته باشم؟

مهدی جوان شیر [ 1402-08-15 ]
سلام همسرم سی تی اسکن لگن و شکم با ماده حاجب انجام داده است و بعد از چند ساعت با کهیر و خارش شدید مواجه شد که به پزشک اورژانس مراجعه کردیم با سرم و آمپول ضد حساسیت هیدرو کورتیزون، کلرامنفنیل شب را آرام شدند ولیکن پس از یک روز دوباره کهیر زده اند باید چکار انجام دهند با تشکر

رویا تاجدار [ 1402-05-16 ]
استفاده از ماده حاجب در معاینات اشعه ایکس و سایر مطالب پر محتوای داخل سایت برام خیلی کاربردی بودن و خیلی از مطالبتون در سایت برای تحقیقات درسیم استفاده می کنم از شما و تیم تهیه این مطالب سپاس گذارم و براتو ن آرزوی سلامتی می کنم

سما [ 1402-04-27 ]
سلام خسته نباشید من حدود یک هفته ست که ام ار ای با تزریق انجام دادم و از اون موقع بدنم سوزن سوزن میشه چیکار کنم خوب شه ؟

نام و فامیل :
تلفن :
ایمیل :
متن پیـام :