آیا رادیولوژی و سی تی اسکن تفاوت دارند

رادیولوژی به انواع روش‌های تصویربرداری از داخل بدن با استفاده از اشعه ایکس، میدان مغناطیسی و یا امواج صوتی گفته می‌شود. هنگام مراجعه برای انجام رادیولوژی از بخش‌های مختلف بدن ابتدا باید مشخص شود که از کدام روش عکس‌برداری باید استفاده شود. استفاده از روش‌های تصویربرداری با استفاده از سی تی اسکن، ام آر آی، رادیوگرافی و سونوگرافی از انواع مختلف رادیولوژی می‌باشند که هر کدام در جای خود کارایی دارند و این پزشک است که مشخص می‌کند بیمار نیاز به کدام روش عکس‌برداری دارد. در رادیولوژی برای تصویربرداری ، از اشعه ایکس به مقدار بسیار کم و برای نشان دادن مشکلات داخلی و شکستگی‌ها استفاده می‌شود و زمان عکس‌برداری آن بسیار کوتاه است. از این روش بیشتر برای مشخص کردن شکستگی استخوان، پوسیدگی دندان و پوکی استخوان استفاده می‌شود.

برای انجام سی‌تی‌اسکن نیز از اشعه ایکس با دوز پایین استفاده می‌شود؛ ولی تفاوت آن با رادیولوژی در میزان دقت و کیفیت عکس‌ها و همچنین قابلیت مشاهده آنها در کامپیوتر است. همچنین دارای مدت زمانی بیشتر و حدود 20 تا 30 دقیقه است. از این روش بیشتر برای تشخیص بیماری‌های سینه و ریه و حتی سرطان استفاده می‌شود. در ادامه به بررسی تفاوت‌های رادیولوژی و سی تی اسکن می‌پردازیم.

رادیولوژی

پرتوشناسی یا رادیولوژی و گاهی تصویربرداری تشخیصی، نام یک رشته از تخصص‌های پزشکی است که از پرتو ایکس و دیگر اقسام امواج و پرتوها برای تشخیص و درمان بیماری و حالات غیرطبیعی کمک می‌گیرد. در تمام این‌ها، هدف تشخیص بیماری یا حالات غیرطبیعی بدن به کمک روش‌های پیشرفته تصویری است. رادیولوژی از کلمه لاتین Radius به معنای پرتو مشتق شده است. رادیولوژی دربرگیرنده رشته‌های بسیاری است که بر مبنای کاربرد پرتوهای یون‌ساز برای تشخیص بیماری‌ها یا درمان آنها می‌باشد.

در رادیولوژی، برخی روش‌ها (همانند سی تی اسکن، ماموگرافی و روش‌های مرسوم رادیوگرافی ) از توزیع پرتوهای تابیده ‌شده‌ی اشعه ایکس بر روی صفحات فیلم یا شمارشگرها یا گیرنده‌های دیگر دیجیتالی تشکیل تصویر می‌دهند؛ اما در برخی روش‌های دیگر (همانند ام آر آی و سونوگرافی ) از روش‌های غیر پرتوی یونیزان استفاده می‌گردد.

کاربرد رادیولوژی

معمولاً اولین ارزیابی از بیمار، رادیولوژی است. رادیولوژی می‌تواند اختلالات مختلفی را تشخیص دهد که شامل موارد زیر می‌باشند:

• آسیب‌شناسی‌هایی که باعث کمردرد می‌شوند به جز امکان تشخیص آسیب‌شناسی مکانیکی ستون فقرات
• تغییرات در شکل ستون فقرات که در آن رادیولوژی می‌تواند به طور دقیق تعداد درجه انحنا را مشخص کند.
• لغزش مهره کمر یا ستون فقرات مانند اسپیدیلولیستزیس و آرتروز
• عکس از ریه که در واقع شناسنامه سلامت فرد است.
• عکس‌های رنگی با کنتراست از مری، معده، کلیه و…
• بررسی‌های ساده و سریع از شکم، مری، معده، روده، کلیه‌ها، لوزه سوم، سنگ‌های کلی ه و…
• تشخیص شکستگی‌ها که از بهترین روش‌های تشخیصی است.
• عکس‌های رنگی با کنتراست
• نکته قابل توجه این است که رادیولوژی معمولی اجازه تشخیص شکاف‌ها، برآمدگی‌ها یا دیسک‌های فتق و فیبروز بعد از عمل را نمی‌دهد.

مزایای رادیولوژی

• رادیولوژی به پزشک این امکان را می‌دهد که با کمترین عارضه‌ای، به داخل بدن بیمار راه پیدا کند و از آن اطلاعات بگیرد. قبل از اختراع رادیولوژی، این کار تنها از طریق باز کردن بدن با روش‌های جراحی انجام می‌گرفت و بسیاری از بیماران در این راه با رنج و مشقت‌های زیادی روبرو بودند.
• تسریع تشخیص بیماری‌ها از یکدیگر: با گرفتن تنها چند عکس رادیولوژی، پزشک می‌تواند تشخیص درست بیماری را در فرد بدهد و سریعاً اقدامات درمانی را شروع کند.
• صرف کمترین زمان برای تشخیص بیماری‌ها: پزشک طی مدت کوتاهی و با توجه به عکس‌های رادیولوژی و دیگر آزمایش‌های بیمار، تصمیم می‌گیرد که فرد نیاز به جراحی دارد یا نه. صرف این زمان اندک کاملاً به نفع بیمار است.
• افزایش دقت: ارائه تصویری دقیق از چند نقطه بدن، اطلاعات زیادی را در خصوص عملکرد اندام‌های بدن در اختیار پزشک قرار می‌دهد و قدرت تصمیم‌گیری او را برای بهتر درمان کردن بیماری بالا می‌برد.
• یکی از مهم‌ترین مزایای علم رادیولوژی، تشخیص و درمان دو علت مهم مرگ و میر در دنیا، یعنی بیماری‌های قلبی و انواع سرطان‌ها می‌باشد.

نحوه اجرای رادیولوژی

تکنسین رادیولوژی یا رادیولوژیست در بیمارستان یا کلینیک‌های دندانپزشکی مسئول اجرای فرآیند عکس‌برداری به روش رادیولوژی است. وقتی بیمار آماده‌ی عکس‌برداری می‌شود ممکن است رادیولوژیست از او بخواهد تا روی تخت دستگاه رادیولوژی دراز بکشد یا بنشینند و یا حتی گاهی برخی نیاز است در کنار دستگاه بایستد و در طول مدت عکس‌برداری حالت‌های بدن خود را تغییر دهد و عملیات عکس‌برداری از اعضای داخلی بدن آن انجام پذیرد.

هرگونه حرکتی در هنگام عکس‌برداری می‌تواند از کیفیت آن بکاهد، بنابراین بهتر است در حین اجرای فرایند عکس‌برداری به روش رادیولوژی در جای خود ثابت و بی‌حرکت بمانید. پس از ثبت یک تصویر مناسب رادیولوژی، دستگاه را خاموش کرده و عملیات رادیولوژی به پایان می‌رسد.

عوارض رادیولوژی

امواج یونیزه شده قدرت نفوذ و تخریب بالایی دارند که تابش مداوم و مکرر آن منجر به تخریب بافت‌های سلولی می‌گردد؛ بنابراین عایق‌بندی کامل محل و استفاده از محافظ‌های سربی برای افراد الزامی است. رادیولوژی که با اشعه در ارتباط است، برای زنان باردار خطرناک است و می‌تواند منجر به بروز ناهنجاری‌های جنین شود؛ لذا هر زنی قبل از رادیولوژی باید مطمئن شود که باردار نیست.

سی تی اسکن

سی تی اسکن (Computed Tomography scan)، یک نوع تصویربرداری برای ایجاد تصاویر مقطعی از بدن توسط رایانه و دستگاه‌های چرخش اشعه ایکس می‌باشد. این اسکن با گرفتن چندین پرتوی ایکس در زوایای مختلف کار می‌کند، سپس از آن پرتوهای ایکس استفاده می‌کند تا یک تصویر سه بعدی تشکیل دهد.

یک کامپیوتر تمام پرتوهای مختلف که توسط اشعه ایکس گرفته شده را در زوایای مختلف بررسی می‌کند و تصاویر را برای ایجاد یک مدل رایانه‌ای سه بعدی از اندام‌های داخلی ترکیب می‌کند. این تصاویر اطلاعات دقیق‌تری نسبت تصاویر عادی اشعه ایکس ارائه می‌دهند. آنها می‌توانند بافت‌های نرم، رگ‌های خونی و استخوان‌ها را در قسمت‌های مختلف بدن نشان دهند.

در واقع اسکن توموگرافی کامپیوتری یا سی تی اسکن مجموعه‌ای از تصاویر اشعه ایکس را که از زوایای مختلف در اطراف بدن فرد گرفته شده است، ترکیب نموده و از پردازش رایانه برای ایجاد تصاویر مقطعی استخوان‌ها، رگ‌های خونی و بافت‌های نرم در بدن استفاده می‌کند. این تکنولوژی، پزشکی را متحول کرده است؛ زیرا به پزشکان این امکان را می‌دهد تا بیماری‌هایی که در گذشته اغلب در جراحی یا کالبد شکافی دیده می‌شدند را ببینند.

چگونگی انجام سی تی اسکن

بیمار بر روی یک تخت باریک و موتوری قرار گرفته که از طریق دهانه داخل تونل می‌شود. تسمه‌ها و بالش‌ها ممکن است به بیمار برای ثابت ماندن در وضعیت کمک کند، سپس دستگاه اشعه ایکس دور فرد می‌چرخد و هر چرخش، تصاویر مقطعی بی‌شماری از بدن فرد تولید می‌کند.

تختی که بر روی آن قرار می‌گیرید تا پایان زمان اسکن چند میلی‌متر حرکت می‌کند. کل زمان انجام اسکن ممکن است از ۲۰ دقیقه تا یک ساعت طول بکشد. سی تی اسکن نوعی از رادیولوژی می‌باشد که 5 الی 20 دقیقه به خود زمان اختصاص می‌دهد و هیچ‌گونه دردی در آن احساس نمی‌شود. این نوع رادیولوژی به همراه اشعه ایکس و کامپیوتر همراه است تا بتواند تصویری از بدن دریافت کند.

کاربرد سی تی اسکن

پزشک ممکن است برای کمک به بیمار و تشخیص دقیق در موارد زیر، سی تی اسکن را تجویز کند:

1. تشخیص اختلالات ماهیچه‌ای و استخوانی مانند تومورهای استخوانی و شکستگی‌ها
2. مشخص کردن محل تومور، عفونت یا لخته خون
3. راهنمایی برای روش‌هایی مانند جراحی بیوپسی و پرتو درمانی
4. تشخیص بیماری‌ها و شرایطی مانند سرطان، بیماری‌های قلبی و توده‌های کبدی
5. نظارت بر اثربخشی برخی از درمان‌ها مانند درمان سرطان
6. تشخیص آسیب‌های داخلی و خونریزی داخلی
7. تمایز بین سکته مغزی، ایسکمیک یا هموراژنیک
8. قبل از انواع خاصی از جراحی، تصویری شفاف از یک ناحیه از بدن به جراح می‌دهد.

مزایای سی تی اسکن

سی تی اسکن یک روش تصویربردای با استفاده از اشعه ایکس و بر اساس پردازش دقیق اطلاعات توسط کامپیوتر است. مهم‌ترین مزایای سی تی اسکن عبارتند از:

• سی تی اسکن یک روش تصویربرداری بدون درد و دقیق است. قبل از اختراع سی تی اسکن، برای تصویربرداری دقیق‌تر بدن از عکس‌های رنگی مانند میلوگرافی، آنژیوگرافی و یا آرتروگرافی استفاده می‌شد. انجام این روش‌ها مستلزم ورود سوزن به ناحیه موردنظر بود که هم دردناک بوده و هم خطر بروز عفونت را به همراه داشت. سی‌تی‌اسکن این مشکلات را ندارد.
• سی تی اسکن می‌تواند استخوان‌ها، عروق و بافت‌های نرم درون بدن انسان و حتی درون این بافت‌ها را به دقت ببیند. البته برای دیدن بعضی بافت‌های نرم بدن مانند تاندون، رباط، عصب و غضروف دقت ام آر آی بیش از سی تی اسکن است؛ اما سی تی اسکن بهتر از ام آر آی میتواند استخوان را ببیند و مشکلات احتمالی آن را تشخیص دهد.
• در سی تی اسکن و رادیولوژی از اشعه ایکس استفاده می‌کنند. با این حال تصاویر سی تی اسکن از رادیولوژی معمولی بسیار دقیق‌تر بوده و جزئیات را به دقت نشان می‌دهد. برخلاف رادیولوژی معمولی که بیشتر استخوان را می‌بیند، سی تی اسکن میتواند بافت‌های نرم درون بدن انسان را هم دیده و بررسی کند.
• انجام سی تی اسکن بسیار سریع است و این سرعت در موارد اورژانس بسیار کمک کننده می‌باشد. در مقایسه با ام آر آی سی تی اسکن روش بسیار سریعی است.
• سی تی اسکن کمتر از ام آر آی به حرکت بیمار حساس است. اگرچه در هر دو روش بیمار نباید حرکت کند و حرکت بیمار موجب تار شدن تصویر می‌شود؛ اما این حساسیت رد سی تی اسکن کمتر است.
• برخلاف ام آر آی میتوان با وجود داشتن دستگاه‌های پزشکی مانند پیس میکر و یا سمعک، سی تی اسکن را انجام داد.
• از سی تی اسکن میتوان برای انجام بیوپسی و نمونه برداری از بافت‌های بدن استفاده کرد. متخصص رادیولوژی میتواند در اتاق سی تی اسکن حاضر شده و در حالی که بیمار روی تخت سی تی اسکن دراز کشیده است، محل دقیق نمونه‌برداری را مشخص کرده و با یک سوزن نمونه مورد نظر را از بافت مربوطه تهیه کند.
• بعد از انجام سی تی اسکن هیچ اشعه‌ای درون بدن بیمار باقی نمانده و یا از او ساطع نمی‌شود.

عوارض سی تی اسکن

1. با این حال سی تی اسکن محدودیت‌هایی را هم دارد. این روش از اشعه ایکس استفاده می‌کند که در مقایسه با سونوگرافی و یا ام آر آی میتواند خطرناک باشد.
2. به همین علت از سی تی اسکن نمیتوان در زنان باردار به خصوص در سه ماهه اول بارداری استفاده کرد. میزان اشعه دریافتی در سی تی اسکن بیش از رادیوگرافی معمولی است و پزشک باید این فاکتور را در نظر بگیرد.

درباره این موضوع مطالب بیشتری بخوانید

• متخصص رادیولوژی Radiologist چه کسی است؟
  تاریخ انتشار : 1400-08-03تاریخ بروز رسانی : 1400-08-05


• نوع فعالیت مراکز رادیولوژی سونوگرافى
  تاریخ انتشار : 1395-08-21تاریخ بروز رسانی : 1400-06-29


• مزایای رادیولوژی دیجیتال نسبت به رادیولوژی ساده
  تاریخ انتشار : 1395-09-22تاریخ بروز رسانی : 1400-06-29


• مزایای رادیولوژی دیجیتال نسبت به رادیولوژی ساده
  تاریخ انتشار : 1400-02-26تاریخ بروز رسانی : 1400-06-29


• آیا رادیوگرافی و رادیولوژی با هم تفاوت دارند؟
  تاریخ انتشار : 1400-04-18تاریخ بروز رسانی : 1401-03-21


• نحوه تهیه عکس رادیولوژی از دست
  تاریخ انتشار : 1400-05-10تاریخ بروز رسانی : 1401-03-21


• دستگاه های مورد استفاده در رادیولوژی
  تاریخ انتشار : 1400-08-07تاریخ بروز رسانی : 1400-08-08


• کاربردها، معایب و مزایای رادیولوژی
  تاریخ انتشار : 1400-06-31تاریخ بروز رسانی : 1401-03-21


• مزایای انجام رادیولوژی چیست؟
  تاریخ انتشار : 1400-07-27تاریخ بروز رسانی : 1401-03-21


• آیا با رادیولوژی میتوان سن استخوان را حدس زد؟
  تاریخ انتشار : 1400-09-15تاریخ بروز رسانی : 1401-03-21


• تشخیص دیسک کمر با رادیولوژی
  تاریخ انتشار : 1400-10-04تاریخ بروز رسانی : 1401-03-21


• کاربردهای رادیولوژی دیجیتال DDR چیست؟
  تاریخ انتشار : 1400-10-18تاریخ بروز رسانی : 1400-10-19


• آیا زنان باردار میتوانند عکس رادیولوژی بگیرند؟
  تاریخ انتشار : 1401-05-26تاریخ بروز رسانی : 1401-05-29


• خطرات و عوارض رادیولوژی و رادیوگرافی چیست؟
  تاریخ انتشار : 1401-11-09تاریخ بروز رسانی : 1401-11-19

نظرات کاربران درباره این مطلب :